• Yaratildi: 21.12.2021
• Yangilandi: 21.12.2021
• O'qildi: 760

Energiya samaradorligi – rivojlanish omili

Elektr energiyasi iqtisodiyotimizda muhim ahamiyatga ega. Navoiy kon-metallurgiya kombinati ishlab chiqarishining qon tomiri ham elektr manbaining moʻjizakor quvvatiga tayanadi. Markaziy kon boshqarmasi bosh energetigi Erkin Xo‘jamov bilan suhbatimiz ham ishlab chiqarish korxonalari, isteʼmolchilarga elektr energiyasini yetkazib berish borasida amalga oshirilgan ishlar, kelgusi rejalar xususida bo‘ldi.

– Erkin Nurmurodovich, Markaziy kon boshqarmasi tizimida energetika tarmog‘i haqida umumiy maʼlumot bersangiz.

 – Kon boshqarmamiz Bosh energetika bo‘limi MKB bo‘linmalariga energiya resurslarini uzluksiz va betalofat yetkazib berish, elektr tarmoqlari, issiqlik energiyasi, suv, gaz taʼminoti, kanalizatsiya tizimi va qurilmalarining ishonchli texnik holatini taʼminlash, o‘z vaqtida texnik xizmat ko‘rsatilishi va sifatli taʼmirlanishini nazorat qilish kabi vazifalarni bajaradi. Barcha energetik uskunalarni zamonaviylashtirish, texnologik jarayonlarni takomillashtirish rejasini tuzish va avariyali holatlarni tezkor bartaraf etish choralarini ko‘rish, bo‘linmalarda mehnat unumdorligini oshirish maqsadida texnikalardan to‘g‘ri va unumli foydalanish, ishlab chiqarish quvvatiga muvofiq ravishda energetika xo‘jaligini rivojlantirish bizning ustuvor vazifalarimizga kiradi. Kon boshqarmasi tizimidagi energiya xizmatlari har birining o‘z yo‘nalish va vazifalari bor, ular aniq rejalar asosida faoliyat olib bormoqda. Shuningdek, issiqlik energiyasi, suv va gaz, elektr taʼminoti, boshqarma bo‘lim va bo‘linmalarida energetika resurslarini tejash dasturi, chora-tadbirlari va ulardan oqilona foydalanish rejalarining bajarilishini taʼminlaydi.

– MKB tizimida issiqlik energiyasi yetkazib berish sifatini oshirish va uzluksizligini taʼminlash borasida qanday ishlar amalga oshirilmoqda? Energiya va resurslarni tejaydigan yangi texnologiyalar va uskunalarni ishlab chiqarishga joriy etish xususida ham to‘xtalib o‘tsangiz.

– Elektr energiyasidan oqilona va samarali foydalanish bir vaqtning o‘zida unga bo‘lgan talabni kamaytiradi. Toma-toma ko‘l bo‘lur, deganlaridek, xoh ishlab chiqarish korxonalari, xoh xonadonlarda bo‘lsin, bu quvvatdan oqilona foydalanish har bir hududning uzluksiz energiya bilan taʼminlanishida o‘zining ijobiy samarasini ko‘rsatadi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yilning 9-yanvar sanasidagi PQ-3465-sonli qarori ijrosini taʼminlash maqsadida “Bessopan” almashlab ulash punktida rekonstruksiya ishlari olib borilib, mavjud elektr tarmoqlariga qo‘shimcha yangi 6 ta 220 kilovolt havo liniyalari qo‘shildi. Jumladan, 2-GMZ quvvatini oshirish uchun 220/6 kilovoltli M-3 (Muruntog‘-3) podstansiyasi va 1 kilometr uzunlikda 220 kilovolt havo liniyasi, “Auminzo-Amantoy” konini ishonchli elektr energiya bilan taʼminlash maqsadida 220/35/6 kilovoltga mo‘ljallangan 5-GMZ podstansiyasi va 40 kilometrli 220 kilovoltli havo liniyasi barpo etildi. Shuningdek, “Bessopan” almashlab ulash punktida 220 kilovoltli havo liniyalaridagi yo‘qotishlarni kamaytirish maqsadida har biri 100 megavardan iborat 2ta Reaktiv quvvat manbasi qurilmasi o‘rnatildi. Shuni alohida taʼkidlash joizki, mazkur noyob qurilma eng muhim loyihalardan biri bo‘lib, respublikada faqat Zarafshon energiyarayonida amalga oshirildi. Bunday noyob qurilmani ishga tushirishda kombinat muhandis-texnik xodimlari bilan bir qatorda chet ellik mutaxassislar ham jalb etildi. Ushbu loyiha hayotga tadbiq etilib, Zarafshon energiyarayonini taʼminlovchi 220 kilovoltli havo liniyalaridagi elektr energiyasini yo‘qotishlar  bir necha barobarga kamaydi.

Kon boshqarmasi bo‘linmalarida quyosh kollektorlaridan foydalanish 2006-yildan boshlangan. 2020-yilgacha kon boshqarmasida yiliga 0,680 million kilovatt soat miqdorida energiya tejashni taʼminlaydigan quyosh kollektorlari qurilmasi foydalanishga topshirildi. Jumladan, 7-gidrometallurgiya zavodi hududida o‘rnatilgan va foydalanib kelinayotgan 220 dona quyosh kollektorlari yiliga 477 ming 700 kub metr tabiiy gazni tejash imkonini beradi.

Yangi yilgacha 5-gidrometallurgiya zavodi maʼmuriy-xo‘jalik kompleksining issiq suv taʼminoti uchun 220 dona quyosh kollektorlari o‘rnatilishi rejalashtirilganki, bundan yiliga 269 ming 700 kilovat soat miqdorida energiya tejaladi. 2006-2021-yillarda Markaziy kon boshqarmasi tomonidan qayta tiklanadigan energiya loyihalarini amalga oshirish hisobidan yillik energiya tejalishi 0,950 million kilovatt soatni tashkil etmoqda. Mazkur tizimlar joriy qilinib, ularning ishlashi taʼminlanayotganligi evaziga 2021-yilning o‘n bir oyida 8 million 387 ming 700 kilovatt soat elektr energiyasi va 438 ming 500 kub metr gazni tejashga erishildi.

– Davlat dasturi va rejalar ijrosi doirasida amalga oshirilayotgan ishlar natijadorligi xususida gapirib o‘tsangiz.

– Sohada investitsiyaviy loyihalar asosida keng ko‘lamli islohotlar, qurilish-modernizatsiya ishlari tizimli ravishda amalga oshirilib kelinmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yilning 1-martidagi “2026-yilgacha qimmatbaho metallar ishlab chiqarishni ko‘paytirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida”gi qaroriga asosan jami 27 ta investitsion loyihalar amalga oshirilishi rejalashtirilgan. Ularni ro‘yobga chiqarish natijasida kombinatning Tomdi va Uchquduq tumanlari hududidagi ishlab chiqarish obyektlari elektr yuklamasi 303 megavattga ortadi va 2026-yilga borib 703 megavattga yetadi.

Yangi investitsion loyihalarni elektr energiyasi bilan taʼminlash uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 9-yanvardagi “NKMK tomonidan 2026-yilgacha barpo etiladigan yangi ishlab chiqarish quvvatlarini uzluksiz elektr energiyasi bilan taʼminlash chora-tadbirlari dasturi to‘g‘risida”gi qarori qabul qilingan. Mazkur qarorda O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi va NKMK Zarafshon-Uchquduq energohududida va Yagona energotizimning Shimoliy-G‘arbiy qismida bir qancha elektr taʼminoti obyektlari qurilishi yuklatilgan. Barcha elektr taʼminoti obyektlari belgilangan muddatlarda qurilib ishga tushirilganligi katta muvaffaqiyatimizdir. 2018-2021-yillarda Markaziy kon boshqarmasi tasarrufida umumiy 6 ta podstansiya liniya elektr tarmoqlari bilan birga ishga tushirildi. “2-gidrometallurgiya zavodi qayta ishlash quvvatlarini kengaytirish”, “Muruntog‘” konining 5-navbatini ishga tushirish, “Auminzo-Amantoy” koni negizida sulfidli rudalarni qazib olish va qayta ishlash konini qurish”, “Texnogen chiqindilarni qayta ishlash kompleksini qurish (7-GMZ)” va “Nasos stansiyalarini rekonstruksiya qilish bilan Amudaryo-Zarafshon suv quvurining 3-tarmog‘ini qurish” kabi investitsion loyihalar doirasida qurilish-montaj ishlari jadallik bilan olib borilmoqda. Obyektlar va aholining suvga bo‘lgan talabini to‘liq taʼminlash maqsadida so‘nggi yillarda yangi loyihalar amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan. 2018-yildan buyon “Amudaryo-Zarafshon” suv quvurining uzunligi 157,3 kilometr bo‘lgan 3- tarmog‘ini qurish va nasos stansiyalarini rekonstruksiya qilish ishlari hamda boshqa investitsion loyihalar asosida qurilish ishlari amalga oshirilmoqda. Shuningdek, 2022-2023-yillarda ishga tushirilishi mo‘ljallangan “Balpantog‘” va “Tomdibuloq” konlari uchun “Jengeldi” yerosti suvlaridan foydanish va 35 kilometrga yaqin uzunlikdagi, “Turbay” va “Boztog‘” konlari uchun esa “Yanikazgan” yerosti suvlaridan foydanish va 18 kilometr uzunlikdagi, diametrlari mos tarzda 219,8 va 273,6 millimetr bo‘lgan suv quvurlarining qurilish-montaj ishlarini olib borish va ishga tushirish rejalashtirilgan.

“NKMK” AJ matbuot xizmati.