• Yaratildi: 19.10.2022
• Yangilandi: 19.10.2022
• O'qildi: 3022

Xaridlar shaffofligini taʼminlash yo‘lida

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni hamda Vazirlar Mahkamasining qarorlariga muvofiq jahondagi oltin ishlab chiqaruvchi yirik korxonalardan biri bo‘lgan “Navoiy kon-metallurgiya kombinati” davlat korxonasi negizida “NKMK” aksiyadorlik jamiyati tashkil topdi. Bundan kuzatilgan maqsad korxonani zamonaviy korporativ boshqaruv tizimi joriy etilgan kompaniyaga aylantirish, sohaga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar jalb etilishi, ishlab chiqarish va ijtimoiy faoliyatning jozibadorligiga erishishdan iboratdir. Xaridlar shaffofligini taʼminlash aksiyadorlik jamiyatining eng muhim shartlaridan biridir. Shu boisdan bu boradagi ishlar aksiyadorlik jamiyati tashkil etilishidan ilgariroq boshlangan va ayni paytda ham davom ettirilmoqda.

Avvalo shuni aytish kerakki, bu jarayonga yetakchi konsalting kompaniyalari jalb qilingan holda KPMG – “Xarid biznes-jarayonlarini ishlab chiqish va xalqaro xaridlar standartlari va GRI/ISARlarga muvofiq amaliyotga tatbiq qilish”; Alavarez&Marsal – “Kombinat transformatsiya jarayonida alohida faoliyat turlari bo‘yicha eng yaxshi xalqaro tajribalarni ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq qilish” ishlari amalga oshirildi. Kombinat xarid funksiyasining transformatsiyasi uchun kerak bo‘lgan barcha meʼyoriy hujjatlar, biznes-jarayonlar, standartlar ishlab chiqildi va kombinatning xarid funksiyasiga tatbiq qilinmoqda.

“Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi Qonun talablaridan  kelib chiqib, xaridlarni amalga oshirish yuzasidan odob-axloq qoidalari, shuningdek yetkazib beruvchilarning dastlabki malaka tanlovini o‘tkazish bo‘yicha ichki meʼyoriy hujjatlar ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etildi. Shuningdek, 2022-yil xaridlar rejasi davlat xaridlari maxsus axborot portali (exarid.uz)ga joylashtirildi.

Tovar (ish, xizmat)larning qiymati BHMning 25 ming baravari miqdoridan oshgan hollarda, xaridga doir texnik topshiriqlar va tender hujjatlari belgilangan tartibda kompleks ekspertizadan o‘tkazish uchun “Loyihalar va import kontraktlarini kompleks ekspertiza qilish markazi”ga jo‘natilyapti.

Kombinatda davlat xaridlari sohasida yagona yondashuvni taʼminlash, ochiqlik va shaffoflik, umumeʼtirof etilgan xalqaro standartlar asosida xaridlarni tashkil etish maqsadida Xaridlarni tashkil etish va metodologiyasini takomillashtirish bosh boshqarmasi tashkil etilib, amalga oshiriladigan xaridlar tizimi yangi bosqichga olib chiqildi. Jamoa tarkibiga xorijiy davlatlarda xaridlar bo‘yicha ishlab, yetarli tajriba to‘plagan, zamonaviy talablarga mos tarzda fikrlaydigan rahbar va yetakchi mutaxassis kadrlarning jalb etilganligi, boshqarmada tovar bozorlari konyunkturasi bo‘limi faoliyat boshlaganligi, bosh boshqarma tomonidan yangilangan xaridlar siyosati ishlab chiqilganligi o‘z samarasini bermoqda.

Bugungi kunda har qanday kompaniya uchun elektron do‘kon, boshlang‘ich narxi arzonlashtirishga yo‘naltirilgan kimoshdi savdosi, eng yaxshi taklif, tender orqali kombinatning xarid jarayonlarida ishtirok etish imkoniyati yaratilgan. Xaridlarni o‘tkazish rejasi va har bir xarid jarayoni haqidagi eʼlonlar qonunda belgilangan tartibda O‘zbekistonning xarid.uz, xt-xarid.uz, cooperation.uz davlat xaridlari maxsus axborot portallari, shuningdek kombinatning www.ngmk.uz saytida joylashtiriladi. Bundan tashqari xaridlar yuzasidan korxonalar, ishlab chiqaruvchilarni xabardor qilish va taklif etish, muzokaralar va uchrashuvlar o‘tkazish, tarmoq va xalqaro sanoat yarmarkalari va birjalarida ishtirok etish ham boshqarma amaliyotida qo‘llanilmoqda. Demak, kombinatning xaridlarida O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lgan va rezidenti bo‘lmagan, mulkchilik shaklidan qatʼiy nazar, shartnomalarni ijro etish uchun zarur texnika, moliyaviy, moddiy, kadrlar resurslariga ega har qanday kompaniya qatnashishi mumkin. Hozirgi paytda kombinatda mahsulot va uskunalar bevosita ishlab chiqaruvchilar yoki ularning rasmiy dillerlaridan sotib olinmoqda.

Import hajmlarini optimallashtirish va sanoat kooperatsiyasini kengaytirishdek dolzarb vazifalar ham boshqarma zimmasiga yuklatilgan. Bu yo‘nalishdagi ishlarni izchil amalga oshirish doimiy diqqat markazimizda bo‘layapti. Zero, Mahalliylashtirish dasturida belgilangan ko‘rsatkichlarni oshirib bajarish asosida mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash davrning qatʼiy talabidir.

Kombinatning asosiy ishlab chiqarishiga taalluqli bo‘lmagan, Mahalliylashtirish dasturi doirasida ishlab chiqariladigan mahsulotlar importi, jumladan offshor hududlardan import amalga oshirilmaganligini jamoa amaliy faoliyatining yaxshi natijasi desak, mubolag‘a bo‘lmaydi.

2022-yilning to‘qqiz oyida kombinat bo‘yicha mahsulot va xizmatlar importi hajmi 86,5 million dollarni tashkil etdi yoki o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 165,6 million dollarga kamaydi. Mahalliylashtirish dasturi doirasida 147 ta loyiha bo‘yicha 412,3 milliard so‘mlik mahsulot ishlab chiqarildi yoki davr prognozi ko‘rsatgichi 102,3 foizga uddalandi.

Boshqacha aytganda, 2021-yilning mos davriga nisbatan o‘sish surʼati 122,4 foizni tashkil etdi. 96 ta yangi va kengaytirilgan loyiha bo‘yicha turli markali marganesli po‘latdan quyilgan ehtiyot qismlar, tegirmon uchun futerovka, po‘lat quymalardan tayyorlangan texnologik uskunalar va ehtiyot qismlar, ekskavatorlar uchun quyma va ehtiyot qismlar, markazdan qochma yanchish mashinasi korpusi kabi umumiy qiymati 270,2 milliard so‘mlik mahalliylashtirilgan mahsulotlar ishlab chiqarildi.

Bundan tashqari, Mahalliylashtirish dasturida ko‘zda tutilmagan 89 turdagi import o‘rnini bosuvchi 62,6 milliard so‘mlik mahsulotlar ishlab chiqarildi. Elektron kooperatsiya portali orqali mahsulotlarni sotish bo‘yicha jami 23,2 milliard so‘mlik 68 ta shartnoma imzolandi.

Sanoat kooperatsiyasi doirasida mahalliy ishlab chiqaruvchilardan xarid qilingan mahsulotlar hajmi 3 trln 567,9 mlrd so‘mni va 2021-yilning mos davriga nisbatan 138,4 foizni tashkil etayapti. Kombinatning joriy yilga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi”ga asosan, import bo‘yicha olib kiriladigan mahsulotlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish va tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini kengaytirish hisobiga importni qisqartirishning maqsadli ko‘rsatkichlari 62.5 million dollarga yetdi.

Mahalliy ishlab chiqaruvchilar bilan tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini rivojlantirish hisobiga importni qisqartirishni ko‘zlab qo‘shimcha ravishda umumiy qiymati 16,2 million dollar bo‘lgan 35 turdagi import o‘rnini bosuvchi mahsulotlar xarid qilindi.

Mahalliy ishlab chiqaruvchilar bilan hamkorlikda, jumladan, “Gidro Stanko Servis” MChJ bilan turli rusumli aralashtirgich lopastlari, “Navpromlitmash” MChJ bilan tojli va cho‘ktirma elektrodlar, silfonli kompensatorlar,  “Karmana-Sharqona Invest” MChJ bilan ko‘p funksiyali o‘lchov jihozi,  “Stalmet Group Service” XK bilan moylangan tormoz nakladkasi va kolodkalari, “Chilon Lubricants” MChJ bilan sovutish suyuqligi, “Eko Kompani” XK bilan teskari osmos, suv filtri, “Nydro Component” MChJ bilan import texnikalari (CAT, Hitachi, BelAZ) uchun yuqori bosimli shlanglar, “AX Treding” MChJ bilan sulfit-spirtli bardalar, “Navoiyskiy Elektrodniy Zavod” MChJ bilan grafitlangan elektrodlar, “Latem-metal” MChJ bilan tegirmon sharlari kabi yangi turdagi import o‘rnini bosuvchi mahsulotlar o‘zlashtirildi.

Iqtisodiy samaradorlikka erishish maqsadida, kombinatda eng yaxshi xalqaro tajribalarga tayanib, xaridlarni yanada takomillashtirish, shaffofligini taʼminlash, eng muhim mahalliylashtirish va sanoat kooperatsiyasini kengaytirish hisobiga importni qisqartirish yuzasidan ishlar izchil amalga oshirilaveradi.

Sodiq RUSTAMOV,

“NKMK” AJ Xaridlarni tashkil etish va

 metodologiyasini takomillashtirish

bosh boshqarmasi boshlig‘i.