• Yaratildi: 20.11.2020
• Yangilandi: 10.01.2024
• O'qildi: 40969

Oltin ishlab chiqarish

"NKMK" AJda oltin qazib olish Markaziy, Shimoliy, Janubiy kon boshqarmalari va “Qizilqum” kon boshqarmasidagi konlarda amalga oshiriladi.

Qazib olingan oltin tarkibli ma’dan gidrometallurgiya zavodlarida qayta ishlanadi.

Markaziy kon boshqarmasidagi 2-gidrometallurgiya zavodi (2-GMZ)

2-gidrometallurgiya zavodi ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari bo‘yicha Navoiy kon-metallurgiya kombinatining eng yirik va yetakchi gidrometallurgiya zavodi hisoblanadi. Mazkur korxonada tarkibida qimmatbaho metall bo‘lgan maʼdanni maydalashdan boshlab, undan tayyor mahsulot ajratib olib, oliy sifatli quyma oltin hosil qilishgacha bo‘lgan texnologik jarayonlar to‘liq amalga oshiriladi.

1967-yilda 2-GMZ qurilishi boshlangan. 1969-yil 21-iyulda tarixiy voqea – zavodda birinchi marta “Muruntov” konidan qazib olingan maʼdandan 11 kilogramm 820 grammlik sof oltin yombisi olindi.

2-gidrometallurgiya zavodi tarkibiga beshta texnologik sex (maʼdan tayyorlash, maydalash, sorbsiya va regeneratsiya, quyultirish, tayyor mahsulot, mexanik-taʼmirlash sexlari) hamda uzluksiz texnologik jarayonni taʼminlovchi uchta sex (tashish, chiqindilarni yig‘ish va aylanma suv taʼminoti, taʼmirlash-mexanika sexlari) kiradi. Xususan, maydalash sexi  umumiy hajmi 6 272 kubmetr bo‘lgan 73 ta sharli tegirmonni o‘z ichiga olgan 31 ta tegirmon bloklaridan iborat.

2020-yilda 2-GMZ qayta ishlash quvvatlarini kengaytirish bo‘yicha investitsiya loyihasi doirasida 29, 30-tegirmon bloklari ishga tushirildi. 2021-yilda zavod qayta ishlash quvvatlarini yanada kengaytirish maqsadida yiliga 12 mln tonna ma’danni qayta ishlaydigan “B” korpus ishga tushirildi.    

Shuningdek, 2020-yilda tayyor mahsulot sexi negizida oltin va kumushdan og‘irligi 5 grammdan 1 000 grammgacha bo‘lgan o‘lchovli quymalar ishlab chiqarish bo‘yicha zamonaviy yuqori texnologiyalarga asoslangan majmua foydalanishga topshirildi. Majmuaga o‘lchamli quymalarni ishlab chiqarish bo‘yicha katta tajribaga ega bo‘lgan Italiyaning IKOI kompaniyasining uskunalari o‘rnatildi. Texnologik liniyalar oltindan yiliga 3 tonnagacha, kumushdan 5 tonnagacha o‘lchamli quymalarni ishlab chiqarishni taʼminlaydi. 2020-yil dekabr oyida tayyor mahsulotlar sexida kumush ishlab chiqarish bo‘limi ishga tushirildi. Bu qo‘shimcha miqdordagi kumushni qayta ishlashga imkon beradi. 

2-GMZda qo‘llaniladigan asbob-uskunalarni mahalliylashtirish hamda yangi turdagi mahalliylashtirilgan mahsulotlarni ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish maqsadida 2019-yilda kombinat mutaxassislari zimmasiga barabanining hajmi 140 kubmetr bo‘lgan MShS 55x65 rusumli sharli tegirmonni o‘zlashtirish vazifasi yuklatildi. Navoiy mashinasozlik zavodida tayyorlangan ushbu tegirmon O‘zbekistonda og‘ir mashinasozlikni o‘zlashtirishdagi ilk qadamdir. Respublikamizda ilk bor og‘irligi 580 tonnadan ortiq bo‘lgan bunday noyob texnologik uskuna ishlab chiqarilishi natijasida 2 million AQSh dollaridan ko‘proq valyuta mablag‘ini tejashga erishildi.

Noyob texnologiya, gigant-zavod, yuqori sifatli mahsulot – bularning barchasiga korxonaning asosiy boyligi – o‘z ishiga sodiq, yuqori malakali va tajribali mutaxassislar amaliy faoliyati tufayli erishilmoqda. Bugungi kunda 2-gidrometallurgiya zavodi – oldiga qo‘yilgan vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirayotgan maslakdoshlar jamoasi. Hozirda 2-GMZda 3,3 ming nafardan ortiq ishchi-xodimlar faoliyat olib bormoqda. Mustaqillik yillarida bu yerda yuqori malakali mutaxassislar avlodi yetishib chiqdi.

2-GMZda ishlab chiqarilayotgan kombinatning “999,9” soflikdagi oltin quymalari jahonning qimmatbaho metallar bo‘yicha birjalarida O‘zbekistonning brendiga aylandi. Kombinat oltini London oltin quymalari bozori assotsiatsiyasi (LBMA) tomonidan “Optimal yetkazib berish” maqomiga sazovor bo‘lib, Tokio sanoat tovarlari birjasi tomonidan sertifikatlashtirildi.

 

 Markaziy kon boshqarmasidagi 5-gidrometallurgiya zavodi (5-GMZ)

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 28-martida Navoiy viloyatiga tashrifi davomida Navoiy kon-metallurgiya kombinatining 5-gidrometallurgiya zavodi qurilishiga tamal toshi qo‘yilgan edi. 2021-yilda “Auminzo-Amantoy” oltin koni negizida yiliga 5 mln tonna sulfidli va oksidli rudani qayta ishlash quvvatiga ega mazkur zavod qurib bitkazildi.

Zavodning noyobligi shundaki, unda dunyoda o‘xshashi bo‘lmagan mutlaqo yangi texnologiya, yaʼni kislorodli-ohakli oksidlash asosida oltin ajratib olish texnologiyasi qo‘llanilmoqda. Zavodda ishlab chiqarish jarayonlari to‘liq avtomatlashtirilib, raqamli ishlab chiqarish tizimi yo‘lga qo‘yilgan. Shuningdek, korxonada gidrometallurgiya jarayonini takomillashtirish uchun tarkibida nozik tarkibli oltin bo‘lgan mahsulotni ochishga imkon beradigan flotatsion konsentratni maydalash jarayoni joriy etildi.

5-GMZ ishchi-xodimlari uchun qulay shart-sharoit yaratish maqsadida 2,5 ming kishilik ishchilar shaharchasi qad rostladi.

 

 Markaziy kon boshqarmasidagi 7-gidrometallurgiya zavodi (7-GMZ)

7-gidrometallurgiya zavodi – texnogen chiqindilarni qayta ishlaydigan dunyodagi eng yirik korxona.

Maʼlumki, maʼdan tarkibi qimmatbaho metallarga boy yoki qashshoq ko‘rinishda bo‘ladi. Tarkibi boy maʼdanlar korxonalarda qayta ishlanib, uning metali kam bo‘lgan qismi (balansdan tashqari) esa kelajakda keng foydalanish uchun sanoat maydonlarida maxsus tashkil etilgan uyumlarga yig‘ib kelingan.

1996-2006-yillar mobaynida “Oltinni uyumda ishqorlash sexi” konida hosil bo‘lgan qayta ishlangan maʼdanni uyumda ishqorlash usuli bilan qayta ishlash masalasini hal qilish bilan bir qatorda, chiqindilarni yo‘q qilishni talab qiladigan xududning ekologik muammolari o‘z yechimini topdi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining kombinatni 2026-yilgacha rivojlantirish dasturi doirasidagi katta investitsion loyihalardan biri – yiliga 15 mln tonna texnogen chiqindilarni qayta ishlash imkonini beruvchi 7-gidrometallurgiya zavodidir. 

Zamonaviy texnologiyalarga asoslangan 7-GMZda murakkab jarayonlar orqali qayta ishlangan (texnogen) maʼdanlardan mahsulot olish yo‘lga qo‘yildi. Zavodning kombinatning boshqa gidrometallurgiya zavodlaridan farqi shundaki, bu yerda qo‘llanilayotgan texnologiyalar evaziga qayta ishlangan maʼdanni yana qayta ishlab, mahsulot olish imkoniyati mavjud. Korxonada texnogen chiqindilardan mahsulot olinishi ekologik jihatdan barcha talablarga to‘la javob beradi. Eng muhimi, qayta ishlash jarayonida faqatgina mahalliy kimyoviy mahsulotlar ishlatiladi. Bu esa ichki bozorning o‘sishiga olib keladi, mahsulot tannarxini arzonlashtiradi.

Texnogen chiqindilarni qayta ishlashning muhim jihatlaridan biri bu 7-GMZda mahsulot tannarxini sezilarli darajada pasaytiradigan maʼdan qazib olish va tashish xarajatlarining yo‘qligidir. Ushbu ishlab chiqarishning noyobligi va texnologiyasi jahon qimmatbaho metallar bozorida raqobatbardosh bo‘lish imkonini beradi.      

Zavod qurilishida qo‘llanilgan asosiy texnologik uskunalar chet eldan sotib olinmasdan, Navoiy mashinasozlik zavodida ishlab chiqarilishi evaziga 56 mln dollarga yaqin mablag‘ tejaldi.

Asosiysi, hozirgi kunga qadar mingdan ortiq yangi ish o‘rinlari yaratilib, ularga to‘liq yosh kadrlar, asosan Navoiy davlat konchilik institutini tugatgan mutaxassislar ishga qabul qilindi.

 

 Shimoliy kon boshqarmasidagi 3-gidrometallurgiya zavodi (3-GMZ)

3-gidrometallurgiya zavodi – mamlakatimiz mustaqilligining dastlabki yillarida foydalanishga topshirilgan kon-metallurgiya sohasidagi birinchi yirik sanoat obyektidir.

1995-yildan 2008-yilgacha zavodda “Kokpatas” va “Dovgiztov” konlarining oksidlangan maʼdanlari qayta ishlandi.

Keyingi yillarda oksidlangan maʼdanlar zaxirasining kamayishi tufayli zavodda sulfidli maʼdanlarni qayta ishlashning yangi texnologik majmualari barpo etildi.

2008-yilda yangi majmuaning birinchi navbati ishga tushirilishi zavod tarixida yangi sahifani ochib berdi. Ushbu majmua sulfidli maʼdanlarni flotatsion boyitish, flotatsion konsentratni biooksidlash va biooksidlash jarayonining tayyor mahsulotini sorbsiyalashdan iborat edi. Yangi biooksidlash texnologiyasining joriy etilishi gidrometallurgiya ishlab chiqarishining xomashyo bazasini sezilarli darajada kengaytirish hamda oltin ishlab chiqarish uchun kapital mablag‘ va elektr energiya sarfini kamaytirish, ekologik jihatdan atrof muhitga zarar yetkazilmaslik  imkonini berdi.    

2009-yilda biooksidlash mahsulotini “KEMIKS” texnologiyasi bo‘yicha sorbsiyalash uchun zamonaviy majmua foydalanishga topshirildi. 2010-yilda sikllararo flotatsiya jarayonini joriy etish va flotatsiya reagent rejimini optimallashtirish asosiy metallning flotatsion konsentratiga ajratib olish ko‘rsatkichi 72 foizdan 82 foizgacha o‘sishiga imkon berdi. Sulfidli maʼdanlarni qayta ishlash bo‘yicha yangi majmuaning ishga tushirilishi evaziga 2009-2010-yillarda tayyor mahsulot ishlab chiqarish hajmi 2007-yilga nisbatan 40-50 foizga oshdi. Sulfidli maʼdanlarni qayta ishlash hajmi 2010-yilga kelib yiliga 4 mln tonnaga yetkazildi.

Ushbu majmuaning ikkinchi bosqichi 2011-yilda muvaffaqiyatli foydalanishga topshirildi. O‘sha yili ikki yil oldingi ko‘rsatkichlarga taqqoslanganda zavodda sulfidli maʼdanlarni qayta ishlash 27 foizga, oltin ishlab chiqarish 35 foizga oshdi.          

2012-yilda zavodda sorbsiyalash texnologiyasi yangi turdagi sorbent –  faollashtirilgan ko‘mirga o‘tkazildi. 3-GMZda qisqa muddat ichida faollashtirilgan qo‘mirni keyinchalik qayta ishlash uchun desorbsiya, elektroliz va ko‘mirni qayta faollashtirish bo‘limi qurilib ishga tushirildi. Ko‘mirni sorbsiyalash texnologiyasining tatbiq etilishi sorbsiya jarayonida oltinni ajratib olish darajasini 80 foizga oshirish imkonini berdi.

NKMK mutaxassislari tomonidan oltin ishlab chiqarishning sifatsiz chiqindilarini qayta ishlash va undan qo‘shimcha oltin olish imkonini beruvchi tubdan yangi va noyob texnologiyani ishlab chiqdilar.

2017-yilda O‘zbekiston Respublikasi kon-metallurgiya sanoati tarixida ilk marotaba Navoiy kon-metallurgiya kombinati mutaxassislari murakkab tarkibli, qayta ishlash qiyin bo‘lgan maʼdanlardan oltin ajratib olishning yangi texnologiyasini yaratganliklari uchun Birlashgan Millatlar Tashkiloti Butunjahon intellektual mulk tashkilotining oltin medaliga sazovor bo‘lishdi.

2019-yilda 3-gidrometallurgiya zavodida “Kokpatas” va “Dovgiztov” konlarining sulfidli maʼdanlaridan oltin ajratib olish texnologiyasini takomillashtirish” investitsion loyihasi amalga oshirildi. Ushbu loyiha doirasida zavod chiqindilarini qayta ishlashga mo‘ljallangan filtrlash, quritish va quydirish bo‘yicha yangi majmua qurilib ishga tushirildi. Ushbu loyihaning muhim tomoni bu – yuqori ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari, energoresurslari tejamkorligi, ekologiya talablariga to‘liq javob beradigan, chiqindi gazlarni tozalash hamda mukammal avtomatlashtirilgan zamonaviy boshqarish tizimiga egaligi bo‘ldi.

Yangi texnologik jarayonni amalga oshiradigan jihoz va uskunalar uchun kombinat va "Engineering Dobersek GmbH" kompaniyasi mutaxassislari birgalikda Germaniya davlatining xalqaro patentini qo‘lga kiritdi. Yangi loyiha tabiiy resurslardan to‘liq foydalanishni ko‘paytirish va ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish hamda chiqindiga chiqib ketadigan oltin miqdorini ikki baravar kamayish imkonini berdi. Umuman olganda, 1995-yilga nisbatan zavodning maʼdan qayta ishlash bo‘yicha yillik unumdorligi 6 barobardan ko‘proq, oltinni yarim tayyor holatida ishlab chiqarish esa 5 barobar oshdi.

 

 Janubiy kon boshqarmasidagi 4-gidrometallurgiya zavodi (4-GMZ)

4-gidrometallurgiya zavodi – Navoiy kon-metallurgiya kombinatining zamonaviy korxonalaridan biridir. 2009-yilda Samarqand viloyati Qo‘shrabot tumani Zarkent qo‘rg‘onida zavod qurilishi boshlandi. Kombinat jamoasining hamjihatlikdagi mehnatlari natijasida, zavod juda qisqa vaqtda, yaʼni, 11 oyda barpo etilib, 2010-yilning avgust oyida ishga tushirildi.

2010-2020-yillarda kombinat yuksak malakali va tajribali mutaxassislarining saʼy-harakatlari bilan zavod maʼdan qayta ishlash unumdorligi yiliga 1,8 mln tonnadan 2 mln tonnagacha oshirildi, foydali komponentni ajratib olish ko‘rsatgichi esa 92,2- 92,3 foizni tashkil etdi.

O‘tgan vaqt mobaynida korxonada “Zarmitan” va “G‘ujumsoy” konlaridan qazib olingan 20 mln tonnadan ortqi ruda qayta ishlandi. Olib borilgan geologik tadqiqotlarga ko‘ra, Zarmitan oltin konlarining zaxiralari zavodning 2070-yilga qadar bir maromda ishlashiga yetadi.

4-GMZning texnologik sxemasi va texnik jihozlanishi Markaziy Osiyoda yagonadir, chunki zavodda oltin ajratib olish bщyicha yetakchi xorijiy kompaniyalar va korxonalarning asbob-uskunalari va texnologiyalaridan foydalaniladi.

 

“Qizilqum” kon boshqarmasidagi 6-gidrometallurgiya zavodi (6-GMZ)

Navoiy viloyati Nurota tumanidagi “Pistali” koni negizida yiliga 4 mln tonna oltin maʼdanni qayta ishlash quvvatiga ega 6-gidrometallurgiya zavodi 2023-yilda ishga tushirildi. Bugungi kunda zavod “Qizilqum” kon boshqarmasi tarkibiga kiradi.   

  

 

“Qizilqum” kon boshqarmasidagi 1-gidrometallurgiya zavodi (1-GMZ)

Mamlakatimiz mustaqillik yillarida 1-gidrometallurgiya zavodida katta o‘zgarishlar yuz berdi. Zavod dastlab uranni qayta ishlash va uran oksidi-chala oksidi ishlab chiqarish uchun qurilgan edi. Yillar davomida bu yerda boyitishning yangi texnologiyalari ishlatib kelindi. Yangi texnologik liniyalar barpo etildi, maʼdan hamda eritmalarni qayta ishlash hajmlari muttasil oshirib borildi.

1994-yilda zavodda uranni yer ostida eritmaga o‘tkazish texnologiyasi asosida mahsulotlarni qayta ishlashga o‘tilishi bilan texnologik sxema soddalashtirildi. Natijada maʼdanni maydalash va sorbsiyalash-sianlash uskunalari bo‘shab qoldi. Ushbu ishlab chiqarish maydonlari bazasida “Muruntov” oltin konining balansdan tashqari oltin maʼdanlarini qayta ishlash boshlandi. Natijada zavodda urandan tashqari oltinni yarim tayyor holatida ishlab chiqarilishi boshlandi. Maydalashdan oldingi tegirmonlarni bosqichma-bosqich ishga tushirilishi 1994-yildan 2020-yilgacha bo‘lgan vaqt davomida qayta ishlangan maʼdan hajmini soatiga 60 tonnadan 170 tonnagacha oshirish imkonini berdi.

1995-1997-yillarda uran ishlab chiqarishni rekonstruksiya qilish natijasida bo‘shab qolgan tasniflash binosining ishlab chiqarish maydonlari bazasida suyuq natriy silikatini ishlab chiqarish uchun qurilma o‘rnatilib ishga tushirildi.

1999-yilda 1-texnologik sexda 2-GMZ magnit fraksiyasidan temir kuporosi ishlab chiqaruvchi tajriba-sanoat qurilmasi ishga tushirildi. Mazkur qurilmani ishga tushirilishi suvni tozalashda ishlatiladigan temir kuporosi tuzi va bo‘tanani sianidlardan zararsizlantirish uchun eritmasini olish imkonini berdi.

1999-yilda Navoiy mashinasozlik zavodining quyuv ishlab chiqarish chiqindilaridan qoliplash qumini ishlab chiqaruvchi qurilma ishga tushirildi. 2000-yilda quyuv ishlab chiqarish chiqindilarini qayta tiklash qurilmasi negizida ilgari import qilingan, suv tozalash qurilmalarida ishlatiladigan filtr qumini ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. Kvars qumini qayta ishlash uchastkasi tarkibida oltin bo‘lgan maʼdanni qayta ishlash uchun qayta jihozlandi, buning natijasida maʼdan qayta ishlash quvvati soatiga 185 tonnagacha oshirildi. Shuningdek, “Qoraqo‘tan” konining ishlanishi qiyin bo‘lgan sulfidli maʼdanini flotatsion-sorbsiyali texnologiyasi yordamida qayta ishlash bo‘yicha texnologik sxemasi ishga tushirildi.   

2012-yil aprelida 1-gidrometallurgiya zavodi negizida kon boshqarmasi tashkil etildi. Uning tarkibiga zavod va “Qoraqo‘ton” koni kabi bo‘linmalar kiritildi. Natijada, konda maʼdan qazib olish hajmi ikki barovar oshirildi.      

2019-2020-yillarda maʼdan tayyorlash uskunalarni rekonstruksiya qilish va modernizatsiyalash 2020-yilda 1994-yilga nisbatan tarkibida oltin bo‘lgan maʼdanni qayta ishlashni 4,5 baravarga, oltinni yarim tayyor holatida ishlab chiqarishni 5 baravarga oshirish imkonini berdi. Ko‘p tarmoqli “Qizilqum” kon boshqarmasi NKMKning oltin ishlab chiqarish kompleksida yangi texnologiyalarni yaratish, sinab ko‘rish va joriy etish poligoni bo‘lib kelayapti. Bugungi kunda “Qizilqum” kon boshqarmasi Navoiy kon-metallurgiya kombinatining yirik bo‘linmalaridan biridir.